Hãy thử tưởng tượng ta sống với $1.07 1 Mỹ kim một ngày. Ở Hoa kỳ hay các nước Tây phương,
$1.07 không mua được một ly cà phê sửa, đừng nói chi đến một bữa ăn. Tuy nhiên theo thống kê
của của Ngân hàng Thế giới, trong năm 2018, lợi tức quốc gia trung bình theo đầu người của
Niger là $390.00 một năm (bằng 1.07 một ngày), 2 trong khi đó lợi tức quốc gia trung bình theo
đầu của Thụy Sĩ là $82,795.50 một năm (bằng $226.84 một ngày). Tính ra lợi tức trung bình của
người dân Thụy Sĩ cao gấp 212 lần lợi tức trung bình của người dân Niger.

Tại sao Thụy Sĩ và các nước tiền tiến khác như Hoa kỳ, Anh quốc, Pháp và Nhật Bản quá giàu
có, trong khi đó các nước kém mở mang như Niger và Somalia thì quá đói khổ lầm than? Câu
hỏi nầy thật ra không phải là mới mẻ. Cách đây 244 năm, Adam Smith, cha đẻ của lý thuyết kinh
tế thị trường tự do đã đặt ra câu hỏi nầy và cố gắng giải nghĩa sự chênh lệch về sự giàu có giữa
các quốc gia trên thế giới trong tác phẩm của ông có tựa đề, “Một Cuộc Điều Tra Về Bản Chất
và Nguyên Nhân Của Sự Giàu Có Giữa Các Quốc Gia,” 3 xuất bản năm 1776.

Trước khi trả lời câu hỏi trên đây, thiết tưởng cũng nên định nghĩa thế nào là một quốc gia
“giàu” và thế nào là một quốc gia “nghèo.” Trong kinh tế học (cũng như ngôn ngữ thường
dùng), “giàu” và “nghèo” là hai ý niệm tương đối. Nước A giàu hơn nước B khi mức sống
(standard of living) của A cao hơn B. Các kinh tế gia đo mức sống của một quốc gia bằng Tổng
Lợi tức Quốc gia theo đầu người (Gross National Income, GNI, per capita). Vì Gross Domestic
Product (GDP) hầu như tương đương với GNI, GDP trung bình theo đầu người cũng thường
được dùng để đo lường mức sống của một quốc gia.

Tưởng cũng nên nhấn mạnh rằng một quốc gia có một nền kinh tế lớn (được đo bằng GDP)
không có nghĩa là một nước giàu. Một thí dụ điển hình là nền kinh tế của Trung cộng lớn thứ nhì
trên thế giới đo lường bằng GDP, chỉ kém hơn nền kinh tế Hoa kỳ, nhưng Trung cộng không
được coi là một nước giàu thứ nhì trên thế giới vì Trung cộng có đến 1.4 tỷ dân; do đó, lấy GDP
chia cho tổng số dân số, GDP theo đầu người của Trung cộng là $16,700.00 Mỹ kim trong năm
2017, được xếp hạng thứ 108 trên thế giới, kém hơn cả Thái Lan (trong năm 2017, GDP theo đầu
người của Thái Lan là $17,900.00, đứng hạng thứ 99 trên thế giới) 4 . Rõ ràng, mặc dù Trung cộng
có một nền kinh tế lớn thứ nhì trên thế giới, nước nầy không thể được coi là “giàu” vì dân số quá
đông và mức sinh hoạt còn tương đối quá thấp, kém hơn cả trăm nước trên thế giới. 5

Một điểm khác cũng nên lưu ý là GNP theo đầu người là một con số trung bình (lấy GDP chia
đều cho dân số) nên trong một nước “nghèo” cũng có những người rất giàu sống tại một vài
thành phố nguy nga tráng lệ. Ngược lại, trong một nước “giàu”, có GDP theo đầu người cao (tức
là mức sinh hoạt cao), nhưng cũng có những người nghèo khổ vô gia cư tại các thành phố lớn, và
những người nghèo sống ở những làng nhỏ hẻo lánh thiếu tiện nghi. Do đó, nếu một du khách đi
du lịch ở thành phố Thượng Hải của nước Tàu, thấy nhiều cao ốc nguy nga với một quang cảnh
“ngựa xe như nước, áo quần như nêm” mà kết luận rằng Tàu quá giàu thì đây là một ý nghĩ sai
lầm. Ngược lại, nếu một du khách nào đi lạc vào khu “ổ chuột” ở Atlanta, tiểu bang Georgia,
Hoa kỳ, mà cho rằng Mỹ còn quá nghèo thì cũng là lầm to. Muốn biết một quốc gia giàu hay

nghèo ta phải có một cái nhìn toàn diện. Cái thước đo tình trạng giàu nghèo của một quốc gia
đơn giản nhất là mức sống của quốc gia nầy được thể hiện qua GDP trung bình theo đầu người.
Khi so sánh một nước giàu với một nước nghèo, Nam Hàn và Bắc Hàn thường được dùng làm
một thí dụ điển hình. Hai nước nầy có cùng chung một sắc dân, một ngôn ngữ, một lịch sử, và
một nền văn hóa trước khi chia đôi đất nước vào năm 1945. Dầu vậy, so với Bắc Hàn, Nam Hàn
thì quá giàu với một mức sống (GDP theo đầu người) là $24,870.00 trong năm 2015, cũng cùng
một năm, mức sống của Bắc Hàn là $1,700.00. 6 Các con số nầy cho thấy Nam Hàn giàu hơn Bắc
Hàn khoảng 15 lần. Dù tương tự nhau về lãnh thổ và tài nguyên thiên nhiên cũng như nhân lực,
Bắc Hàn nghèo hơn vì có những thể chế khác hơn Nam Hàn. Thật vậy, trong khi Nam Hàn có
một nền kinh tế thị trường tự do, một nền pháp trị và tự do dân chủ, Bắc Hàn có một nền kinh tế
chỉ huy theo kiểu Liên Xô và một tổ chức chính trị độc đảng độc tài cộng sản (quyền tư hữu
không được công nhận). Điều nầy cho thấy thể chế chính trị, pháp luật, và xã hội là yếu tố rất
quan trọng phải có để tăng trưởng và phát triển kinh tế để một quốc gia trở nên giàu mạnh.

Nhưng làm thế nào để nền kinh tế của một quốc gia tăng trưởng và phát triển? Với những thể chế
thích đáng vừa kể một nước giàu có đủ điều kiện và động lực để thực hiện một một guồng máy
sản xuất hữu hiệu để nền kinh tế được tăng trưởng và phát triển. Guồng máy sản xuất hữu hiệu là
một hệ thống có thể sản xuất những số lượng sản phẩm (hay dịch vụ) tối đa từ những số lượng
tối thiểu của các yếu tố sản xuất. Hệ thống nầy không phí phạm bất cứ một yếu tố sản xuất nào.
Trong kinh tế học, số lượng sản phẩm (hoặc dịch vụ) được sản xuất ra được gọi là xuất lượng
(output) và các yếu tố dùng để sản xuất được gọi là nhập lượng (inputs) 7 Những yếu tố sản xuất
(nhập lượng) gồm có: (1) Tài nguyên thiên nhiên, (2) tư bản, (3) nhân lực, và (4) kỹ thuật. Đây là
những yếu tố cần phải có để thực hiện sự tăng trưởng kinh tế.

(1) Tài nguyên thiên nhiên: Tài nguyên nầy gồm đất đai, hầm mỏ, quý kim, khoáng chất,
rừng, biển, nước, v.v. Thật ra ta không thể gia tăng tài nguyên thiên nhiên của quốc gia,
nhưng các quốc gia cần phải sử dụng tài nguyên một cách hữu hiệu bằng cách không phí
phạm tài nguyên. Ngoài ra, một nền kinh tế muốn tăng trưởng cần phải có kế hoạch cân
bằng sức cung/cầu của tài nguyên thiên nhiên để không làm tiêu hao yếu tố sản xuất quan
trọng nầy. Thí dụ, chính phủ hoặc tư nhân cần phải có những chương trình cải tiến phẩm
chất của đất đai, bảo trì hầm mỏ, lâm và hải sản để phục vụ nền sản xuất của quốc gia.

(2) Tư bản; Theo kinh tế học, tư bản gồm hãng xưởng, máy móc, và các dụng cụ sản xuất.
Các nhà máy, dụng cụ, và máy móc tân tiến sẽ giúp cho guồng máy sản xuất gia tăng
năng suất. Khi năng suất gia tăng, tổng sản lượng quốc gia cũng gia tăng, làm cho nền
kinh tế tăng trưởng và phát triển nhanh chóng. Hệ thống xa lộ, đường sá và cầu cống tối
tân cũng giúp vận chuyển vật liệu và hàng hóa dễ dàng. Hậu quả là phí tổn sản xuất và
vận chuyển giảm xuống đồng thời xuất lượng gia tăng khiến nền kinh tế tăng trưởng
nhanh hơn, giúp quốc gia trở thành giàu có.

(3) Nhân lực: Đây là lực lượng lao động gồm lao động chân tay và lao động trí thức của một
quốc gia. Kinh tế học nhấn mạnh yếu tố “tư bản nhân lực.” 8 Tư bản nhân lực có thể coi là
giá trị kinh tế của tay nghề và kinh nghiệm của nhân công, gồm trí thông minh, giáo dục,
kiến thức, sáng kiến, sức khỏe và động lực làm việc. Do đó, mức tư bản nhân lực càng
cao thì năng suất càng cao, dẫn đến sự tăng trưởng và phát triển kinh tế cao.

​

(4) Kỹ thuật: Một yếu tố quan trọng khác giúp cho nền kinh tế tăng trưởng và phát triển
nhanh chóng là tiến bộ kỹ thuật. Tiến bộ kỹ thuật làm cho sản năng của các yếu tố sản
xuất khác tăng cao. Thí dụ, dùng máy cày thay cho chân tay hoặc trâu bò khiến cho nhà
nông trồng tỉa nhanh hơn và thu hoạch được nhiều hoa màu hơn trước. Khám phá hệ
thống giây chuyền và người máy khiến cho các hãng xe hơi sản xuất xe nhanh hơn.

Ngoài ra, một yếu tố quan trọng khác có thể đẩy mạnh sự tăng trưởng và phát triển kinh tế là
mậu dịch quốc tế (international trade). Mậu dịch quốc tế là một phần quan trọng của sự phát
triển kinh tế của mọi quốc gia. Điều nầy hiển nhiên khi ta thấy hai người nông phu và ngư phủ
trao đổi thương mại với nhau. Ông nông phu bán gạo cho bác ngư phủ và bác ngư phủ bán cá
cho ông nông phu. Kết quả là hai bên đều có lợi vì cả hai người đều có cơm và cá trong bữa ăn.
Các quốc gia trao đổi mậu dịch cũng vì lý do hai bên đều có lợi. Khi một quốc gia nghèo dùng
mậu dịch quốc tế để mua các hàng hóa tư bản (như máy móc và dụng cụ tối tân) của các nước
tiền tiến, họ có thể dùng các hàng hóa tư bản đó để gia tăng năng suất trong hoạt động sản xuất
hàng hóa tiêu thụ dẫn đến tăng trưởng và phát triển kinh tế. Hơn nữa, mậu dịch quốc tế cũng
giúp cho nước nghèo có một thị trường rộng rãi để xuất cảng hàng hóa do họ sản xuất. Những
quốc gia tiền tiến cũng nhờ vào mậu dịch quốc tế để mua hàng tiêu thụ từ các nước nghèo rẻ hơn
là hàng được sản xuất trong nước. Nhờ đó các quốc gia tiền tiến có thể dùng tài nguyên và nhân
lực của họ để sản xuất những hàng hóa có đặc tính kỹ thuật cao (high tech commodities) để tiêu
thụ và xuất cảng ra các nước đang phát triển. Rõ ràng, mậu dịch quốc tế mang đến lợi ích cho tất
cả các nước tham gia bất kể giàu hay nghèo.

Để kết luận, một quốc gia giàu là nhờ họ biết sử dụng một cách hữu hiệu các yếu tố sản xuất của
họ như tài nguyên thiên nhiên, nhân lực, tư bản, và tiến bộ kỹ thuật cũng như mậu dịch quốc tế.
Ngược lại, các quốc gia nghèo thiếu những thể chế bền vững về chánh trị, luật pháp, và xã hội,
đồng thời không biết sử dụng hoặc phí phạm các yếu tố sản xuất của họ. Một thí dụ điển hình là,
ngoài các vấn đề khác, Ấn Độ không sử dụng đúng mức nguồn nhân lực của họ. Thật vậy, ở Ấn
Độ, lực lượng lao động chỉ có 23.3% phụ nữ, trong khi đó ở Hoa kỳ phụ nữ chiếm 46.9% lực
lượng lao động, gấp đôi tỷ số phụ nữ có việc làm ở Ấn Độ. Một thí dụ khác là một quốc gia độc
tài như Trung cộng không sử dụng hữu hiệu các yếu tố sản xuất của họ. Trường hợp dễ thấy nhất
là ở Trung cộng và các nước cộng sản khác, người dù có tài, nhưng không nằm trong đảng, hoặc
không có liên hệ gia đình hay thân thuộc với các viên chức trong đảng hoặc chính quyền thì
không bao giờ được trọng dụng. Ngược lại, người dù bất tài thất đức cũng được trọng dụng và
nắm giữ những địa vị quan trọng trong chính quyền hoặc xã hội là vì họ có thân bằng quyến
thuộc là các viên chức trong đảng hoặc chính quyền. Rõ ràng Trung cộng đã phí phạm nguồn
nhân lực của họ. Tham nhũng ở Trung cộng không chỉ xảy ra trong lãnh vực dùng người mà còn
hiện hữu trong mọi lãnh vực và ngành nghề khác từ kiến trúc đến tài chánh, khiến cho guồng
máy sản xuất kém hữu hiệu. 9 Do đó, trong những năm vừa qua, Trung cộng đã đóng cửa hằng
ngàn công ty quốc doanh kém hữu hiệu và lỗ lã. Tệ nạn tham những ở Trung cộng thật rất rõ
ràng vì chính các nhà cầm quyền cộng sản đã chính thức công nhận và thực hiện các cuộc “thanh
lọc” (dù là không mấy hữu hiệu). Tại sao? Tại vì một nước độc tài không có những cơ chế chính
trị, pháp luật, văn hóa, và xã hội thích đáng và bền vững. Họ có hiến pháp, nhưng chỉ áp dụng
khi nào có lợi cho đảng và nhà nước. Họ có tòa án, nhưng các thẩm phán phải xử án phải theo
chỉ đạo của nhà nước. Đối với những quốc gia không cộng sản nhưng độc tài thì dân chúng của

họ cũng không thoát khỏi cảnh nghèo vì những quan tham lại nhũng phung phí tài nguyên quốc
gia.

Tóm lại, một quốc gia muốn được giàu mạnh cần phải có một nền kinh tế dựa vào “động lực làm
việc” (quyền tư hữu trong một hệ thống kinh tế thị trường) và một nền pháp trị đặt trên tất cả mọi
người và mọi tổ chức trong quốc gia, gồm cả các vị lãnh tụ tối cao hoặc viên chức cao cấp trong
các đảng phái. Những thể chế kể trên phải được áp dụng triệt để và bền vững mới bảo đảm các
yếu tố sản xuất được sử dụng một cách hữu hiệu, giúp quốc gia phát triển và trở thành giàu có.
Nghe qua thì dễ, nhưng thực hiện thì không dễ chút nào; và do đó, các nước “nghèo” hầu như sẽ
còn luôn tồn tại với nhân loại trong tương lai, ít nhất là tương lai gần.

Nguyễn V. Sáng, 58
Clifton, Virginia
May 10, 2020

1 Những số tiền trong bài nầy tính bằng Mỹ kim .
2 Xem: https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD
3 Adam Smith, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations (1776).
4 Tôi dùng năm 2017 vì dữ kiện có sẵn cho hai nước nầy lúc tôi viết bài.
5 Xem : https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2004rank.html
6 Tôi dùng năm 2015 bởi vì sau năm đó, dữ kiện về GDP per capita ở Bắc Hàn không có sẵn.
7 Từ ngữ “xuất lượng” và “nhập lượng” là hai từ ngữ kinh tế được dùng ở Miền Nam VN trước 1975, tương đương
với “output” và “input” trong Anh ngữ . Sau 1975, ở VN người ta dùng từ ngữ “đầu ra” và “đầu vào”. Trong những
bài viết của tôi, tôi luôn dùng từ ngữ truyền thống trong sáng ở Miền Nam VN trước 1975, đặc biệt là các từ ngữ
kinh tế học.
8 Tư bản nhân lực: Human capital.
9 Xem: http://www.countrywatch.com/Content/pdfs/reviews/B3665MML.01c.pdf